Pasażerowie kontra linie lotnicze – Polska rozpoczęła prace nad reformą EU 261

Maciej Jóźwiak, Partner, Eversheds Sutherland,
Aleksandra Tylińska, Senior Associate, Eversheds Sutherland
Wiktoria Wilkowska, Paralegal, Eversheds Sutherland

Bezpieczeństwo, Europo! – także w obszarze transportu lotniczego

Polska 1 stycznia 2025 roku objęła półroczną prezydencję w Radzie UE, stawiając sobie ambitne cele do realizacji. Obszary, które nasz kraj wskazał jako fundamentalne to między innymi obronność i bezpieczeństwo, ochrona ludzi i granic, ale również prawa pasażerów w transporcie lotniczym. W zakresie tego ostatniego mają zostać doprecyzowane i zaktualizowane obowiązujące od 2004 roku przepisy. Prezydencja wznowiła długo wstrzymywane prace nad nowelizacją EU 261 i projekt ma się w przestrzeni publicznej pojawić już 5 czerwca 2025 roku.

Sprzeczne wizje zmian środowisk

Fundamentalną kwestią, której wymaga EU 261 i której oczekuje się od nowelizacji, jest uproszczenie przepisów tak, aby stały się zrozumiałe nie tylko dla osób z branży, ale przede wszystkim dla pasażerów. Symplifikacja rozporządzenia raczej nie budzi kontrowersji, jednak w kwestii pozostałych postulatów środowisko nie jest już tak jednomyślne.

Czy linie lotnicze powinny się obawiać nadchodzącej nowelizacji?

W opinii Europejskiej Organizacji Pasażerów („BEUC”) aktualne brzmienie EU 261 drastycznie ogranicza prawa pasażerów w Unii Europejskiej. Stąd też, BEUC proponuje wprowadzenie fundamentalnych zmian, które miałyby ustabilizować pozycję pasażerów. Oto najważniejsze z postulatów.
Egzekwowanie i dochodzenie roszczeń - Organizacja wnioskuje, przede wszystkim, o wprowadzenie do porządku prawnego prawa do odszkodowania w przypadku opóźnienia rejsu. Na chwilę obecną uprawnienie to wynika z orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości UE, a nie z treści rozporządzenia. Ponadto, wnosi się o zaostrzenie (względem linii lotniczych) prawa do egzekwowania i dochodzenia roszczeń pasażerów. Postulat ten ma swoje źródło w statystykach, które wykazują, że tylko 38% pasażerów uprawnionych do odszkodowania skutecznie korzysta ze swoich praw. BEUC sugeruje, aby w ramach tej zmiany wprowadzić automatyczne systemy zwrotu kosztów, skrócić termin na wypłatę odszkodowania i zastosować odstraszające sankcje dla przewoźników za niewywiązanie się z obowiązków.

Zmiana progów czasowych – Jednym z niewielu głoszonych publicznie postulatów przewoźników jest podwyższenie progów czasowych w oparciu o odległości rejsu do odpowiednio: 5, 9 i 12 godzin. W chwili obecnej linie lotnicze są zobowiązane do wypłaty odszkodowania w wypadku opóźnienia samolotu wynoszącego co najmniej 3 godziny. Z postulatem linii lotniczych zdecydowanie nie zgadza się BEUC. Swoją dezaprobatę uzasadnia badaniami, z których wynika, że taka zmiana pozbawiłaby 85% pasażerów prawa do odszkodowania. Niemniej, Komisja Europejska w 2013 roku, również wyraziła potrzebę podwyższenia tego progu czasowego. Głównym powodem, który stoi za sugestią linii lotniczych i Komisji Europejskiej, jest fakt, iż trzy godziny to zbyt krótki okres dla przewoźnika, aby skutecznie zareagować na przyczynę opóźnienia.

Podwyższenie stawek odszkodowań z tytułu odwołania lub opóźnienia lotu – BEUC wskazuje na potrzebę dostosowania wysokości kwot odszkodowań do poziomu inflacji liczonej od czasu zastosowania rozporządzenia. Ta zmiana jest tym bardziej spodziewana, z uwagi na wciąż rosnące przychody roczne z branży lotniczej. W 2024 roku według informacji IATA przychody (nie zyski) wyniosły 965 miliardów dolarów, a w 2025 roku mają one wynieść o 4,4% więcej, czyli ponad jeden bilion dolarów. BEUC uważa, że podwyższenie stawek odszkodowań nie wpłynie zatem negatywnie na sytuację finansową branży.

Modyfikacja przepisów o zmianie trasy – Organizacja przychyla się do stanowiska Komisji Europejskiej, która uznała, że należy wprowadzić regulację nakazującą liniom lotniczym umożliwienie zmiany trasy za pośrednictwem innego przewoźnika oraz odrębnych środków transportu, jeśli sam przewoźnik nie jest w stanie tego zagwarantować. Jednakże, BEUC nie zgadza się, aby regulacja ta miała zastosowanie dopiero po 12 godzinach oczekiwania. Według Organizacji powinno to następować w ramach najwcześniejszej możliwości dotarcia do miejsca docelowego.

Ochrona linii lotniczych przed niewypłacalnością – według badania Komisji w latach 2011 – 2019 nastąpiło 87 niewypłacalności przewoźników, co w efekcie dotknęło aż 5,6 miliona konsumentów. W styczniu 2025 roku ogłoszono upadłość kolejnej popularnej linii lotniczej Nordica, a łączna kwota roszczeń wynosi na ten moment 85 milionów euro. Właśnie w związku z takimi sytuacjami BEUC wnioskuje o ustanowienie obowiązkowego systemu gwarancji dla niewypłacalności linii lotniczych oraz o zwiększenie nadzoru nad kondycją finansową przewoźników przez krajowe organy nadzorcze.

Ponadto, wśród postulatów BEUC wymienia też całkowity zakaz stosowania klauzuli „no-show”, ulepszenie systemu informowania o występujących zakłóceniach i ich przyczynach, a także usprawnienie zasad rozpatrywania skarg pasażerskich.

Zdecydowana większość żądań Europejskiej Organizacji Pasażerów jest zgodna z wnioskiem Komisji Europejskiej z 2013 roku dotyczącego nowelizacji rozporządzenia. Należy zauważyć, że wymienione postulaty w znacznej mierze zwiększają uprawnienia pasażerów, a przy tym nakładają na przewoźników istotne obowiązki. Celem Polski jest wypracowanie na podstawie stanowisk państw członkowskich kompromisowego projektu nowelizacji. Czy jest możliwe wypracowanie kompromisu, a jeśli tak to na czym będzie on polegał? O tym mamy się przekonać już 5 czerwca.

Kwestie prac nad reformą Rozporządzenia EU 261 oraz inne ważne tematy dotyczące branży lotniczej będą przedmiotem dyskusji na nadchodzącej Konferencji w dniu 11 czerwca 2025 r. organizowanej przez Uczelnię Łazarskiego oraz Eversheds Sutherland Poland.

Portal Rynek Lotniczy objął to wydarzenie swoim patronatem. Więcej informacji i rejestracja: Zjazd Prawa Lotniczego: Konferencja Wyzwania Współczesnego Lotnictwa: Od cyberzagrożeń po ochronę pasażerów - Lazarski Aviation Academy